Bijzondere archeologische vondsten in Vinkenstraat Zaandam

Achter de Lutherse Kerk in de Vinkenstraat in Zaandam zijn onlangs bijzondere vondsten gedaan. Op dit terrein lag in de zeventiende en achttiende eeuw de touwslagerij De Witte Olifant, die touwwerk leverde aan de tientallen scheepswerven langs de Zaan en de Voorzaan. Er zijn vijf kelders blootgelegd, die mogelijk een relatie hadden met de touwslagerij of omringende woningen.

Eén van de kelders, mogelijk voor water is nog in perfecte staat. Een andere was gevuld met scherven van aardewerk, glas en andere voorwerpen uit de periode 1600 - 1800. Volgens wethouder Natasja Groothuismink geven deze vondsten een uniek kijkje in het leven van de gemiddelde Zaankanter tussen 1600 en 1800, waarover tot dusver nog zeer weinig bekend was. 'Een belangrijke toevoeging aan ons erfgoed. Met deze vondsten wordt weer extra zichtbaar hoe we vandaag de dag nog allemaal in verbinding staan met de bedrijvige Zaankanters van lang geleden.'

Het miniatuur treeftje. Bron: Piet Kleij

Aan de kant van de Zeemansstraat troffen de archeologen funderingen aan van huizen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Mogelijk hebben een paar van die blootgelegde kelders met de touwslagerij te maken. Uit de scherven van aardewerk, glas en andere voorwerpen kan veel informatie uit worden gehaald over het leven van de 'gewone Zaankanter' in die tijd. Een bijzonder aardige vondst is bijvoorbeeld een kinderspeelgoed / miniatuur treeftje van koper uit de zeventiende eeuw. Een treeft is een rekje dat op het vuur stond en waarop een kookpot werd gezet. Een andere mooie vondst is een fragment van een groot kelkglas met slingerversiering in de stam. Er zijn ook diverse fragmenten van aarde.

De waterkelder is in zijn geheel opgegraven. Bron: Piet Kleij

Eén van de kelders is in perfecte staat, compleet met bolvormig gewelf en stortkoker. Waarschijnlijk was het een waterkelder, voor de opslag van regenwater. Er was immers geen waterleiding in die tijd. Ook werd een waterput aangetroffen die was afgedekt met een oude pelsteen uit een pelmolen. Ook deze steen is in veiligheid gebracht.

Van de touwslagerij is de lijnbaan teruggevonden. Een lijnbaan is een lange strook grond waar lange koorden tot strengen touw werden gedraaid. Soms stond op de lijnbaan een lang afdak, waaronder het touw gedraaid werd. Tijdens de opgraving is tussen de Zeemansstraat en de Vinkenstraat is een langwerpig, vrij leeg terrein aangetroffen met resten van palen die in een rij stonden. Het terrein is de lijnbaan, de paaltjes zijn mogelijk van het afdak dat op de lijnbaan stond.

De pelsteen uit een pelmolen. Bron: Piet Kleij

De opgraving vond plaats tussen eind oktober en begin december, op het braakliggende terrein tussen de Zeemansstraat, het Hazenpad en de Vinkenstraat, ter hoogte van de Lutherse Kerk. Archeologisch opgravingsbureau Argo uit Zaandam deed dat in opdracht van ontwikkelaar Heijligers. Na de vondst van de waterkelder werd ook restauratie-aannemer Bart Nieuwenhuijs uit Westzaan ingeschakeld. Na bemiddeling van de gemeente kon hij de kelder in zijn geheel in veiligheid brengen in de opslag van de Zaanse Schans, in de voormalige Zaanse Zakkenhandel aan de Diederik Sonoyweg 10.