De provincie helpt eigenaren van monumenten op weg om een nieuwe bestemming voor dat erfgoed te vinden met het Fonds Herbestemming en een handboek voor crowdfunding. De nadruk ligt op ‘incourant erfgoed’, met een industrieel, agrarisch of religieus verleden. En daar heeft Zaanstad ook nog wel wat van.
De Loods herbestemming, het steunpunt Monumenten en Archeologie en een subsidieregeling voor haalbaarheidsonderzoeken helpen eigenaren op weg. Als er concrete plannen zijn en zicht op realisatie van een project, dan biedt de provincie ondersteuning door middel van het nieuwe fonds naast de reguliere subsidies voor restauratie en onderhoud. De praktijk leert dat met restauratie en onderhoud alleen het niet altijd mogelijk is om monumenten te behouden. Ze moeten weer een functie krijgen.
Herbestemming, restauratie en verduurzaming
Het Fonds Herbestemming bevat 9,1 miljoen euro en is bedoeld voor de herbestemming, restauratie en verduurzaming van beschermde monumenten. Het Nationaal Restauratiefonds gaat het geld beheren. Op korte termijn kunnen eigenaren van beschermde monumenten en karakteristiek vastgoed in de provincie leningen met een lager dan gangbare rente aanvragen.
Zaanse monumenten
In Zaanstad is in 2014 een bijzondere samenwerking gestart tussen de gemeente en de Vereniging Zaans Erfgoed. Er is afgesproken dat jaarlijks tien tot vijftien panden worden aangewezen als gemeentelijk monument. De Vereniging Zaans Erfgoed inventariseert al jarenlang bedreigde historische panden via het Meldpunt Bedreigde Panden. Iedereen mag hier historische panden aandragen met het doel om ze te behoeden van sloop.
Het gaat daarbij niet alleen om huizen, maar ook fabrieken en bijbehorende gebouwen nemen een belangrijke plek in in de Zaanse geschiedenis van Zaanstad. De pakhuizen, directiewoningen en kantoren vertellen het verhaal van de 19e eeuwse en begin 20e eeuwse bloeiperiode van de industrie. Daarom hecht de gemeente ook veel waarde aan het behoud van deze categorieën erfgoed.
Financieel aantrekkelijk
Dat is overigens niet alleen een kwestie van eerbied voor de geschiedenis, maar ook van pragmatisme: slim omgaan met erfgoed levert geld op. Dat is terug te zien in de vastgoedwaarde van monumentale panden en de prijs van panden en wijken rondom cultuurhistorisch waardevolle objecten. Drie van rijkswege beschermde stadsgezichten (Kerkbuurt Westzaan, Haaldersbroek Zaandam en Gortershoek Zaandijk) zijn populaire plekken om te wonen ondanks de hoge WOZ-waarde.
En ook de gemeente heeft voor de eigenaren van monumenten en intensieve plan- en restauratiebegeleiding opgetuigd. Daarnaast is een instandhoudingssubsidie beschikbaar als tegemoetkoming in de kosten voor de instandhouding en/of herbestemming van hun pand. De gemeente subsidieert 30 procent van de kosten voor het in stand houden van een monument, met een maximum van 12.000 euro per jaar.
Crowdfunding
Vanuit de provincie hebben in de pilot crowdfunding voor erfgoed dertien pioniers meegewerkt aan de totstandkoming van een Handboek. De provincie heeft hun ervaringen verzameld en vertaald naar tips en een stappenplan voor inwoners die een crowdfundingproject willen starten. Gedeputeerde Jack van der Hoek: ‘Crowdfunding draagt bij aan de betrokkenheid van de directe omgeving en levert daarmee het bewijs voor draagvlak voor het behoud van, en nieuwe functies voor, ons erfgoed. De provinciale pilot Crowdfunding & Erfgoed heeft dat bewezen. De kracht daarvan is dat de steun niet alleen bestaat uit het geven van geld, maar dat mensen betrokken raken als ambassadeur, vrijwilliger of gids. Hierdoor komt het erfgoed weer tot leven.’
