Gevangenisbewaarders, of penitentiair inrichtingswerkers zoals ze nu heten, voelen zich op hun werk niet veilig meer. Er is sprake van onderzetting en een hoog ziekteverzuim. Rotte appels zoals de medewerker van de gevangenis in Westzaan helpen uiteraard ook niet mee. Maar vooral de toename van het aantal gevangenen met psychische stoornissen maakt het werk loodzwaar.
De centrale ondernemingsraad van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) vindt dat de grens bereikt is. Het ANP onthulde dat er vorig jaar verspreid over het land 1880 keer sprake was van geweld tegenover gevangenispersoneel, een toename van bijna 20 procent vergeleken met een jaar eerder. In de tbs-instellingen steeg het aantal meldingen van 86 naar 133. Ook bedreigingen worden steeds vaker gemeld. Er werken ruim 13.000 mensen bij de DJI – in principe ambtenaren, maar ook steeds vaker ingehuurde krachten uit de private sector, zoals 100 krachten van het bedrijf G4S.
Slechte ontwikkeling
Dat laatste is een slechte ontwikkeling, zei voorzitter Rob Minkes van de centrale ondernemingsraad gisteren in NRC Handelsblad. Deze werknemers worden heen en weer geschoven tussen de verschillende inrichtingen en hebben geen tijd om gevangenen te leren kennen. ‘En dat is belangrijk in dit vak. Als ik een nieuwe instelling inloop, zeg de PI Zaanstad, dan kost het me zeker een een week op een en dezelfde afdeling om de gedetineerden te leren kennen en mijn werk goed te doen.’
Door de vele reorganisaties in de afgelopen jaren zijn opleidingen in het gedrang gekomen, zegt Minkes. En de zware werkdruk vertaalt zich nu in een ziekteverzuim van zeven procent, wat beduidend hoger ligt dan het landelijk gemiddelde van 3,9. Afgelopen mei bleek dat ook in Westzaan het verzuim in het Justitieel Centrum hoog is: er was sprake van een dermate hoog ziekteverzuim dat de werkprocessen in gedrang kwamen. De directie zou de volledige verantwoordelijkheid daarvoor bij het personeel zelf leggen.
Zaanstad
Volgens vakbond FVV was er in Zaanstad echter meer aan de hand: ‘Naast het slecht omgaan met het hoge ziekteverzuim, constateren we ook dat kaderleden veelal geen bijzonder verlof wordt gegund. Ook krijgen we signalen dat mensen hun vakantieverzoeken worden geweigerd of wordt aangekondigd dat die zullen worden geweigerd. Kortom: het loopt de spuigaten uit in Zaanstad. Volgens ons is hier sprake van een onaanvaardbare en ziekmakende werkdruk. Over de oorzaken kan worden gediscussieerd, maar dat het management en de bedrijfsvoering hier een duidelijke verantwoordelijkheid in hebben, is duidelijk.’
Wat de rust op de werkvloer ook niet ten goede komt is dat medewerkers niet het gevoel hebben dat er nu rust in de tent is. In een advies van topambtenaren van het ministerie van Veiligheid en Justitie aan het volgende kabinet staat dat meer gevangenissen gesloten moeten worden en meer cipiers het veld zullen moeten ruimen omdat het aantal gevangenen blijft dalen. Er zou momenteel een overschot van 2840 cellen zijn in Nederland.
België
De problematiek in de Nederlandse gevangenissen staat niet op zichzelf. In België is de situatie zelfs zo dramatisch dat er geen voorlopig geen verdachten aan de zuiderburen zullen worden uitgeleverd. Met name tijdens de (vele) stakingen in België worden gedetineerden aan hun lot overgelaten. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeelde de Belgische staat op 16 mei wegens onmenselijke en vernederende behandeling van twee gedetineerden.
Verenigde Staten
In de Verenigde Staten schaffen steeds meer regionale gevangenissen bezoekuren af en ruilen persoonlijke contacten tussen gedetineerden en bezoekers in voor videogesprekken. Eind vorig jaar waren dat er al meer dan 500. Voorstanders wijzen erop dat op deze manier minder smokkelwaar (drugs, mobiele telefoons) de poort binnenkomt en het aantal visitaties beperkt kan worden, wat tijd en mensen scheelt.
Er kan bovendien geld mee verdiend worden: wanneer bezoekers van de videofaciliteiten in het gevangeniscomplex gebruikmaken is dat gratis, maar wanneer ze thuis via hun eigen computer met een gedetineerde willen praten kan dat een dollar per minuut kosten. Wat het gebrek aan persoonlijk contact met de buitenwereld voor de gevangene betekent, is geen punt van overweging: het hoort inmiddels bij de straf die je krijgt wanneer je de wet overtreedt. In complexen die door de staat gerund worden zijn de skypecontacten in veel mindere mate aan een opmars bezig.
Geld verdienen aan gevangenen is overigens ook niet nieuw in de Verenigde Staten: zo rekent het bedrijf JPay exorbitante percentages wanneer mensen geld overmaken aan gevangenen omdat ze zelf niet kunnen komen om het te overhandigen. En in bijvoorbeeld Virginia heeft Jpay van de verantwoordelijke autoriteiten het alleenrecht gekregen om zulke transacties uit te voeren.
