De overheid moet afstappen van het principe van zelfredzaamheid om bestaansonzekerheid te voorkomen en te verminderen, zegt de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) in een nieuw advies. Met hulp en ondersteuning van de overheid moeten mensen tot bloei kunnen komen in plaats van alleen te overleven, aldus de raad.
Eén op de zes volwassenen in Nederland wordt geconfronteerd met dreigende of reële bestaansonzekerheid, stelt het adviesorgaan. ‘Met de huidige focus op zelfredzaamheid overschat de overheid het doevermogen van mensen. Dit leidt ertoe dat mensen te laat en te kortstondig de hulp krijgen die ze nodig hebben,’ aldus de raad. Het stabieler ondersteunen van mensen in bestaansonzekerheid heeft voordelen voor de hele samenleving, denkt de RVS. Zo is het tijdelijk repareren van bestaansonzekerheid duurder dan het voorkomen of oplossen ervan.
Voorstellen
De raad komt zelf met meerdere voorstellen. Hulp en ondersteuning moeten zich richten op ontplooiing en mensen moeten de mogelijkheid krijgen om vaardigheden en hulpbronnen te ontwikkelen ‘op basis waarvan mensen dus zelf een bloeiend bestaan kunnen opbouwen’. Nu stopt hulp vaak zodra een hulpvraag is beantwoord. ‘Mensen worden via de kortst mogelijke weg van uitkering naar baan geleid, in plaats van langdurige steun met als resultaat een passende baan waar iemand daadwerkelijk stabiliteit uit haalt.’ Zo wil de raad een herziening van het systeem van uitkeringen en toeslagen, aangepast aan de ‘flexibele en vaak wisselende inkomens onder het sociaal minimum’.
Tegenstrijdigheden
Onderlinge hulp wordt nu tegegewerkt door de Rijksoverheid, stelt de raad. Dat moet stoppen. ‘Sterke sociale relaties zijn van groot belang voor een bestaanszeker en stabiel leven.’ Nu is er een morele plicht om naaste familieleden te helpen, maar tegelijkertijd bestraft de overheid gangbare vormen van onderlinge hulp, ‘bijvoorbeeld door ouderen die besluiten te gaan samenwonen te korten op hun AOW,’ meent het adviesorgaan. Dat stelt voor deze ’tegenstrijdigheden’ af te schaffen.
Meer samenhang binnen een ‘onontwarbare stapeling van hulp’ vindt de raad ook belangrijk. Om dat te bereiken zou onder meer bij iedere regeling twee procent van het beschikbare budget vrij besteedbaar moeten worden gemaakt.
