Succesverhaal Zaanse energiefixers trekt landelijk aandacht

Energiefixers voerden tot nu toe in Zaandam in bijna 450 woningen energiebesparende maatregelen uit, voor een groot deel in Poelenburg in Zaandam Oost. Dat scheelt huishoudens honderden euro’s per jaar, soms zelfs per maand. Dat is te lezen in het Maatwerk Magazine van de City Deal Eenvoudig Maatwerk.

In het magazine staan praktijkverhalen over het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid van het ministerie van Volkshuisvesting. Het lukt in Zaandam Oost, anders dan veel andere gemeenten, goed om kwetsbare huishoudens te bereiken. Inwoonster Tamara (41) vertelt hoe ze afgelopen december een piepkleine, tochtige woning in de Rosmolenbuurt verrruilde voor een woning van corporatie Rochdale in Poelenburg, maar er niet echt op vooruit ging. 'De verwarming in de nieuwe woning deed het niet, er waren vlooien in huis, de ramen waren van enkel glas en het tochtte als een idioot.'

Omdat de huur van haar oude woning niet was opgezegd, konden zij en haar kinderen wel warm douchen en niet in de kou zitten. Drie maanden betaalde Tamara dubbele huur, die ze ophoestte uit de compensatie van 15.000 euro die ze van het Rijk ontving als gedupeerde van het toeslagenschandaal. De voormalige jongerencoach voor een welzijnsorganisatie kreeg voor de koude nieuwe woning desondanks een eerste energierekening van 500 euro per maand. Een sociaal werker van buurtteam Poelenburg wees haar op het bestaan van het energiefixteam in Zaandam Oost.

Peter van Oostenbrugge, werkbegeleider Fixbrigade bij Werkom en zijn energiefixers plaatsen onder andere tochtstrips en radiatorfolie in de woning van Tamara. Rochdale zorgde voor dubbele beglazing. Nu betaalt Tamara 250 in plaats van 500 euro per maand. Van Oostenbrugge groeide op in Poelenburg en kent de flats na bij de Poelenburcht: 'Die woningen met grote raampartijen zijn bloedheet in de zomer. Veel woningen in Zaandam Oost zijn te koud in de winter en te warm in de zomer. Airconditioning kost veel energie.'

Van Oostenbrugge leidt de energiefixers in de praktijk op en gaat zelf mee als meewerkend voorman. Het zijn werknemers van Werkom of mensen die de gemeente vanuit de bijstand aandraagt. Tot nu toe leidde Van Oostenbrugge acht energiefixers op, waarvan er drie uit de bijstand aan de slag gingen. Met de koude dagen in zicht stromen in Zaandam Oost de aanvragen binnen, aldus het artikel. 'En dat is best bijzonder. Energiefixers weten deze kwetsbare huishoudens nog onvoldoende te bereiken, blijkt uit recent onderzoek van TNO. Dat komt vooral door bijvoorbeeld laaggeletterdheid of een taalbarrière, stelt het onderzoek. Ook het tanende vertrouwen in de overheid speelt een rol.'

Hoe lukt het in Zaandam Oost dan wel? 'Juist in de rustige zomermaanden hebben we het energiefixteam op verschillende manieren onder de aandacht gebracht bij bewoners,' vertelt Maja Matosevic, opgavecoördinator Participatie & Armoede Pact Zaandam Oost. 'Daarbij betrekken we alle partners. Medewerkers van de voedselbank attenderen mensen bijvoorbeeld op de energiefixers. Ook delen we flyers uit in het wijkcentrum, op de banenmarkt en tijdens andere buurtactiviteiten. Op de zomermarkten op zaterdag deelt de Fixbrigade vaak gratis spaarlampen uit. Eenmaal in gesprek met bewoners plannen zij regelmatig direct een afspraak in.'

Ook Rochdale, ZVH en Parteon benaderen huurders actief via brieven, de website en zogenoemde sleutelpersonen in de wijk. De boodschap: meld je nu aan, het is gratis en het scheelt direct in energiekosten. Voor Parteon zijn de energiefixers ook een uitkomst. 'Toen begin vorig jaar de energieprijzen omhoogschoten, klopten veel bezorgde huurders bij ons aan. We zijn druk bezig met het verduurzamen van onze voorraad van in totaal 16.000 woningen. Maar nog niet alle woningen die hiervoor in aanmerking komen zijn aan de beurt geweest. De energiefixteams zijn dan ook een fijne aanvulling.'

Er klinkt ook kritiek: 'Schandalig, dit is een taak van de woningcorporaties, hoor ik weleens,' vertelt Parteon-adviseur Dion Heinis. Hij snapt dat wel, maar roemt de betrokkenheid van de energiefixers. 'Ze doen vaak een stapje meer. Zo legden ze laatst in een kamer van een bewoner een stuk vloerbedekking dat we nog hadden liggen.' Parteon ziet mogelijkheden voor de energiefixers om door te groeien naar andere functies, zoals bij het team Dagelijks onderhoud en de reparatiehuismeesters.

De woningcorporaties reserveren zo’n 100 euro per woning voor materialen; de gemeente en Werkom betalen de Fixbrigade. Heinis is niet helemaal gerust op de duurzame financiering van de energiefixteams. 'Het zijn vooralsnog versnipperde en tijdelijke geldstromen.' Directeur Bas van Drooge van Werkom deelt die zorg: 'Wat de energiefixteams doen, is natuurlijk fantastisch: een lagere energierekening voor bewoners, opstap naar werk voor de fixers, meer contact met moeilijk bereikbare bewoners – dat doet iets met mensen onderling,' vertelt Van Drooge. 'Werkom wil de energiefixteams dan ook borgen, hoewel ze financieel nog niet dekkend zijn. Daar denken we nu over met gemeente en woningcorporaties. Dit moet je in de lucht willen houden.'

Tamara is ondertussen in dienst bij Pact Zaandam Oost en helpt bewoners als zogeheten brugfunctionaris. 'We merken dat bewoners zich kwetsbaarder durven op te stellen als ze door een ervaringskennisspecialist als Tamara geholpen worden,' vertelt Matosevic. 'Tamara voert in de wijk dan de eerste gesprekken en leidt bewoners zo nodig door naar het wijkteam. Dan accepteren mensen vaak wel hulp. Ook geeft ze een workshop om vrouwen in Zaandam Oost te empoweren.' 'Matosevic lacht: 'We hebben in Zaandam Oost meer Peters en Tamara’s nodig.''