De gemeenteraad sprak afgelopen week met de opstellers van de Atlas van afgehaakt Nederland over de alarmerend lage opkomst bij de afgelopen raadsverkiezingen, de mogelijke oorzaken en de remedies. Er is ook een versie van de atlas met Zaanse duiding, aangezien de lokale politiek de volgende keer meer stemmers wil trekken.
De rapportage van Josse de Voogd en René Cuperus laat zien dat er landelijk grote verschillen bestaan tussen mensen, regio’s, gemeenten en wijken. Bruisende gebieden naast krimpgebieden, wijken met mensen met relatief veel sociaal en fnancieel ‘kapitaal’ naast wijken met bewoners aan de tegenovergestelde kant van het spectrum. De atlas laat zien dat het land op een complexe manier ongelijk verdeeld is en dat Nederland noch sociologisch, noch geografsch een eenheid is. Datzelfde geldt voor Zaanstad, al was het alleen al vanwege de door velen sterk gevoelde tegenstelling tussen Zaandam en de zes andere voormalige gemeenten.
Poelenburg en Peldersveld
Maar ook binnen Zaandam zelf, waar bijvoorbeeld de afgelopen jaren in het kader van de opwaardering van Poelenburg en Peldersveld door het gemeentebestuur soms vergeten lijkt te worden dat problemen als armoede, laaggeletterdheid en ondermijning zich niet tot deze twee wijken beperken. Door het Pact Poelenburg en Peldersveld, alle extra aandacht én extra middelen kijkt menigeen in andere delen van de gemeente inmiddels met scheve ogen naar deze ontwikkelingen en in de commentaren op sociale media klinkt onvrede door: ‘Daar kan alles en hier bij ons kan niks.’ Een uiting van jezelf niet gezien en gehoord voelen, en waarom zou jij dan nog meedoen? En gaan stemmen?
Zaanstad scoort op het gebied van armoede, werkloosheid en met name gezondheid vaak net wat slechter dan vergelijkbare steden, ondanks de grote verschillen tussen wijken. Uit de analyse van De Voogd en Cuperus blijkt dat juist de ervaren gezondheid sterk samenhangt met het opkomstpercentage bij verkiezingen en met wat men stemt. Waar de ervaren gezondheid goed is, stemmen meer mensen en stemmen ze vaker op ‘gevestigde’ partijen. Zaandam Oost en Wormerveer zijn gebieden die op veel sociaal economische vlakken ondergemiddeld scoren en waar die partijen dat ook doen, maar lokale partijen en Denk een relatief grote aanhang hebben. Áls mensen er tenminste gaan stemmen, omdat ze niet alleen teleurgesteld of boos zijn maar inmiddels al zijn afgehaakt. Zoals overal burgers in meer of mindere mate doen.
Lokale pers
De leden van de gemeenteraad benoemden naast de bevindigen van De Voogd en Cuperus veel mogelijke oorzaken waarom inwoners zich steeds minder betrokken lijken te voelen bij de lokale politiek, maar niet één keer werd de pers genoemd als een logische schakel tussen de politieke en bestuurlijke besluitvorming en de inwoners. Want hoe kun je betrokken zijn als je niet weet wat er gebeurt? Zaanstad heeft een lokaal dagblad en twee digitale nieuwsmedia. De gemeente steekt jaarlijks ruim een ton subsidie in De Orkaan, die inwoners daarvoor op de hoogte dient te houden van het reilen en zeilen in Zaanstad, en dus ook van de politiek.
Dagblad Zaanstreek is het enige lokale medium voorvoor de lezer abonnementsgeld betaalt en veel stukken van raadsverslaggever Rob Swart verdwijnen daarom achter een betaalmuur die ze ontoegankelijk maakt voor een grote groep inwoners. De Orkaan doet voornamelijk verslag van vergaderingen via Twitter, en heeft bovendien de belofte om met ervaren verslaggevers de nieuwsvoorziening te gaan oppakken die door RTVI zo verwaarloosd werd nog niet ingelost. Wij doen ons best, en hoe goed we erin slagen de burgers op de hoogte te houden mag iedereen voor zichzelf beoordelen.
Oogkleppen
Dat er in de Zaanse politiek echter met geen woord gerept werd over de pers als middel om de burger te bereiken is veelzeggend: alleen als een omroepvergunning moet worden verlengd is er even belangstelling voor en vervolgens kan de journalistiek wel weer worden overgelaten aan goedwillende amateurs, zo schijnt het. Waar in bijvoorbeeld Haarlem een mediafonds is ingesteld voor het ‘versterken van de kritische functie van de journalistiek: de onderzoeksjournalistiek met diepgang en een waakhondfunctie’ dat er ook toe dient om het vertrouwen van de burger te behouden of te herwinnen in tijden van volstrekt onbetrouwbare sociale media en nepnieuws, daar worden in Zaanstad de oogkleppen opgehouden. Het is wat ons betreft een gemiste kans.
