Wanneer Zaanstad een geldbedrag overmaakt aan de Joods Maatschappelijke – Religieuze en Culturele Stichting Zaanstreek – Waterland als symbolische compensatie voor het onroerend goed dat gedurende de Tweede Wereldoorlog onrechtmatig van eigenaar is gewisseld, zal dat geld ook worden gebruikt voor voorlichting over het verschil tussen het jodendom en Israël. Dat schrijft de stichting in een brief aan wethouder Harrie van der Laan.
Het onderzoeksrapport Joodse burgers in Zaanstad: Onteigening en Rechtsherstel uit 2023 toont aan dat de toenmalige Zaangemeenten nul empathie konden opbrengen voor de burgers die terugkeerden uit de vernietigingskampen en geen poot uitstaken om gestolen bezittingen terug te krijgen bij de rechtmatige eigenaren. Inmiddels zijn de zeven gemeenten alweer een halve eeuw Zaanstad en is de behoefte ontstaan om althans iéts van het onrecht recht te zetten.
Educatie en kennis opdoen
Over de hoogte van de eventuele compensatie is nog niets bekend, maar het college wilde graag weten wat de stichting met het geld zou willen doen. Dat ligt nog allerminst vast, maar er zijn wel denkrichtingen: educatie over de Holocaust in de Zaanstreek, gericht op verschillende leeftijdsgroepen, meer kennis opdoen van de geschiedenis van joden in de Zaanstreek en kennis opdoen van de hedendaagse joodse identiteit. Op dit moment wordt eraan gedacht deze doelen te bereiken door:
- Het ontwikkelen van een lesbrief/hand-out voor docenten, waarbij het accent ligt op snelle, motiverende en toegankelijke kennis van het onderwerp Holocaust in de Zaanstreek. Hierbij moet alle ruimte worden gegeven aan persoonlijk gebruik en invulling door docent en leerling.
- Het bieden van een startsubsidie voor scholen die naar aanleiding van de lesbrief vervolgactiviteiten zouden willen ondernemen.
- Het ontwikkelen van vervolgactiviteiten op de lesbrief die educatie bieden over de hedendaagse joodse identiteit, de gevolgen van antisemitisme en dus het verschil uitleggen tussen het jodendom en Israël.
- Het uitgeven van een handzaam boekje over de joodse geschiedenis van de Zaanstreek. Hiervoor is reeds zeer veel materiaal en informatie voorhanden. Het bundelen en uitgeven hiervan zou de informatie veel toegankelijker maken.
- Het ontwikkelen van een wandel- en fietsroute langs plaatsen van onderduik en verzet en langs plaatsen die kenmerkend zijn voor de Joodse geschiedenis in de Zaanstreek. Hierin kan koppeling gemaakt worden met de Zaanse Struikelstenen en het jaarlijkse project Open Joodse Huizen / Huizen van Verzet.
- Het opstarten van archiefonderzoek. Onder andere in het Gemeentearchief
ligt nog veel informatie over het joodse verleden van de Zaanstreek die nooit naar boven gehaald is. Dit project zou uitgevoerd kunnen worden door leerlingen van het Zaanse Voortgezet Onderwijs.
