Het college heeft samen met betrokkenen geëvalueerd wat er goed en wat er mis ging rond de instandhouding van de Fronikboerderij-(pdf) in Westerwatering, om in de toekomst beter voorbereid te zijn op maatschappelijke initiatieven vanuit de bevolking.
Het uiteindelijke resultaat stemt ‘vreugdevol’, schrijft wethouder Rita Visscher-Noordzij aan de gemeenteraad, maar de weg er naartoe verdiende geen schoonheidsprijs. Daar moest van geleerd worden, met als doel dat de voorspelbaarheid van de manier waarop de gemeente met burgerinitiatieven omgaat wordt vergroot.
Dag v/d @HerbestemmingNH aandacht vr #restauratie & #herbestemming vervallen monument #Fronikboerderij tot zorginstelling & ontmoetingsplek pic.twitter.com/iAIHfAfw4G
— Stadsherstel (@stadsherstel) October 12, 2017
‘De ambitie om ruimte te geven aan maatschappelijk initiatief’ wordt nu vertaald in een gemeentebrede werkwijze onder de noemer het Maatschappelijk Kompas. Die aanpak wordt later in detail aan de raad voorgelegd, maar nu al zijn er zeven verbeterpunten uit de leerervaringen rond de Fronikboerderij gedistilleerd. In het kort:
- Het is belangrijk gebleken om in alle rust, zonder dringende agenda te reflecteren op wat er is gebeurd rond de boerderij.
‘Er was ruimte om elkaar uit te leggen waarom bepaalde besluiten werden genomen, standpunten werden ingenomen, maar zeker ook hoe zaken zijn beleefd. Juist dit laatste heeft veel inzichten opgeleverd. Zowel inzicht over wat wel en niet helpt binnen de gemeentelijke organisatie als over wat een initiatief zelf helpt en hoe initiatiefnemers dat ervaren.’
- Neem als gemeente de tijd om de waarde van het initiatief te verkennen en wees je ervan bewust dat die in de tijd kan veranderen.
‘Er is, terugkijkend, steeds discussie geweest over of de Fronik een burgerinitiatief is of dat het iets anders is (geworden), zoals een subsidiepartij. Afhankelijk van je rol in de organisatie (en de opdracht die je daardoor hebt), kan je perspectief verschillen. Het is bovendien een zoektocht geweest hoe je maatschappelijke waarde een plek geeft in de afweging: hoe weet je bijvoorbeeld of een maatschappelijk initiatief het waard is om een miljoen euro aan grondopbrengst mis te lopen, en mag het ook twee miljoen zijn?’
Mijn felicitaties voor de mensen van de #Fronikboerderij. Een uniek burgerinitiatief. Vanavond door de raad van @GemZaanstad besloten.
Top!— Rita Visscher (@ritavisscher) July 20, 2017
- Neem als initiatief de tijd om in eigen tempo je identiteit te vormen en te groeien.
‘Het burgerinitiatief moet ook zelf goed nadenken over de eigen identiteit en op basis daarvan bepalen welke rol zij zelf wil spelen en welke zij van de gemeente verwachten. Wil je gebruik maken van subsidies? Wees je dan bewust dat je aan de criteria voor subsidies moet voldoen. Dat kan betekenen dat je activiteiten daar meer op moet afstemmen. Wat betekent dat voor je identiteit, past dat?’
- Benoem bestuurlijke en ambtelijke ‘eigenaren’ van een initiatief direct aan het begin van het proces en vraag vanuit de gemeente om verschillende scenario’s om met botsende belangen om te gaan.
‘De complexiteit van het vraagstuk maakt dat het vaak niet eenduidig is welke portefeuillehouder er van is. Daarom is de aanbeveling om in het begin helder af te spreken wie bestuurlijk en wie ambtelijk verantwoordelijk is en wie de rol van opdrachtgever pakt.’
Expertmeeting Herbestemming NH op #fronikboerderij prachtig in beeld gebracht @overmooinh @GemZaanstad @stadsherstel https://t.co/YpceqGKgDv
— HerbestemmingNH (@HerbestemmingNH) June 22, 2017
- Geef richting als college en wees daadkrachtig bij beleidoverstijgende keuzes.
‘Bij complexe casuïstiek als de Fronik is bijna altijd sprake van verschillende opdrachten en kaders die niet te verenigen zijn. Het is van belang dat het bestuur in een vroeg stadium al aangeeft welke kaders, waarden of belangen voor hen het zwaarst wegen.’
- Zorg voor scheiding van de legitieme en faciliterende rol richting initiatieven. Wees rolzuiver en ga niet op elkaars stoel zitten.
‘Maak als gemeentelijke organisatie een goede inschatting van de waarde van het initiatief voor de stad en haar inwoners, maar overschat kennis en kunde niet: de faciliterende rol van de gemeente vraagt soms veel. Voor complexe vraagstukken als deze, is het aanstellen van de project- of procesmanager een belangrijke voorwaarde.’
Op de #fronik boerderij @GemZaanstad Wat een plek; paradijs en droefenis tegelijk @overmooinh @ellklaus pic.twitter.com/0uypaYoRUp
— Van Hoogstraten (@DvanHoogstraten) June 17, 2017
Het praktisch ondersteunen van inwoners die ook maar min of meer toevallig betrokken zijn geraakt bij een initiatief en niet de tijd, het geld en de knowhow van een ondernemer hebben én het zorgen dat er integrale afwegingen gemaakt worden tussen verschillende waarden en belangen is geen sinecure, zo valt te lezen. ‘Voor kleine initiatieven betekent een wijkmanager in de praktijk al veel, maar bij complexe casuïstiek is een project-of procesmanager nodig.’
- Wees open naar elkaar toe en blijf communiceren als ambtelijke organisatie, college en raad: het initiatief heeft veel begrip voor de complexiteit waarvoor een gemeente staat (als ze die complexiteit kennen).
‘Dit betekent verder dat de raad op de hoogte gesteld moet worden van het proces, ook als het gaat om co-productie. De raad moet zich vergewissen van de fase waarin het initiatief zich bevindt en afwegen of het politiek gemaakt moet worden (of juist niet) Terugkijkend was er veel te winnen geweest bij meer openheid over de interne worstelingen met de verschillende belangen, waarden en kaders.’
‘Verschillende raadsleden gaven aan de ambtelijke organisatie als een black box te ervaren. Als het stil bleef rond de Fronik, was de indruk bij de raad dat er niets gebeurde. Van elkaar niet weten wat je doet, maakt een goed samenspel tussen organisatie, college en raad niet goed mogelijk.’
Stichting Fronik boerderij presenteert aan de gemeenteraad hun plannen "parel van zorg en ontmoeting". pic.twitter.com/vAKzPFZiEQ
— Lenie Rademaker (@Lenierademaker) October 11, 2016
Festival
Binnenkort wordt een festival gehouden rond de ontwikkeling van het Maatschappelijk Kompas. ‘Er zijn al goede leerervaringen opgedaan met deze methodiek,’ schrijft de wethouder. ‘Onlangs is de casus van een bijstandsgerechtigde inwoner behandeld die graag een bedrijf wil opzetten dat zich richt op informatievoorziening aan toeristen bij station Zaandijk-Zaanse Schans en dat wordt ingericht als reïntegratieproject.’
