‘Wie wil er met de gemeente meedenken over de wijze waarop we gaan communiceren over het nieuwe afvalsysteem?’ luidde eerder deze maand de vraag van de Wijkmanager Wormerveer en Westknollendam op Facebook. Het klonk wat wanhopig, en het wordt er ook niet gemakkelijker op. Want nu ligt de plasticinzameling (opnieuw) onder vuur.
Het klinkt redelijk gemakkelijk: alle afvalplastic bewaren in de daarvoor verstrekte bak tot die eens in de maand geleegd wordt. Het probleem: je hebt ‘goed’ en ‘slecht’ plastic. De eerste soort kan redelijk gemakkelijk hergebruikt worden, maar afvalverwerkers zitten in hun maag met de tweede categorie. Daar weten ze eigenlijk geen raad mee. En daarom blijven de pakketten die op hun bedrijfsterreinen wachten op hun uiteindelijke bestemming aangroeien.
Nauwelijks milieuwinst
Het Centraal Plan Bureau maakte gisteren wereldkundig dat de huidige manier van plastic inzamelen nauwelijks tot milieuwinst leidt – en dat betreft ook het nieuwe afvalsysteem dat Zaanstad later dit jaar wil invoeren. ‘Meer nadruk op de kwaliteit van het plastic in plaats van de kwantiteit van het verzamelde plastic zou de milieuwinst kunnen vergroten,’ aldus het CPB. Vrij vertaald: de burger moet thuis al beginnen met een scheiding van de verschillende soorten en of betere technieken moeten dat achteraf beter voor elkaar krijgen.
Het huidige ingezamelde plastic wordt verwerkt tot een nieuwe grondstof ‘van matige kwaliteit die beperkt bruikbaar’ is. Dat geldt voor zowel de opbrengst uit de ondergrondse verzamelcontainers die nu nog her en der door onze gemeente staan als voor de rolcontainers die elders al bij huishoudens in gebruik zijn. Het beleid concentreert zich volgens het CPB bovendien sterk op het vergroten van de ingezamelde hoeveelheid. Hierdoor ontstaan de pakketten ‘slecht basismateriaal’ waar de afvalverwerkers geen kant mee op kunnen en die wellicht later alsnog samen met het restafval moeten worden verbrand. Het is een verhaal waarmee een gemeente de burger die zijn afval anders moet gaan scheiden lastig over de streep trekt, ook wanneer die verbranding dan wel weer groene stroom opwekt.
Vooraf beter sorteren
Door het ingezamelde plastic vooraf al beter te sorteren, gaat de kwaliteit van de gerecyclede kunststof omhoog. Dit leidt weliswaar tot hogere kosten, maar ook tot meer milieuwinst. En, zo constateert het CPB, ‘maatregelen om meer afval te scheiden kunnen ongewenste neveneffecten hebben’. Een voorbeeld daarvan zijn hogere tarieven voor restafval die leiden tot vervuiling het groente-, fruit en tuinafval. Van dit gft-afval wordt compost gemaakt en de kunststofresten in compost belanden uiteindelijk veelal in het oppervlaktewater.
‘Biobased plastics (kunststof gemaakt van biomassa) bieden daarbij geen uitkomst. Slechts een kwart van de bioplastics is geschikt om te composteren en vaak kan dat alleen in een industriële omgeving. Bovendien is voor de verbouw van biomassa veel ruimte nodig, wat ten koste kan gaan van natuur- of landbouwgrond. De milieuwinst van de bioplastics is daarmee sterk afhankelijk van de bij-effecten,’ schrijft het planbureau.
Zwerfafval en plastic soep
Het CPB heeft geen alternatieve maatregelen onderzocht om zwerfafval en plastic soep tegen te gaan. Het gisteren uitgekomen rapport signaleert wel aanknopingspunten die mogelijk kansrijk zijn. Zo kunnen regels (vaak in internationaal verband) voor bijvoorbeeld het gebruik van kunststof in cosmetica worden aangescherpt, kunnen technieken om kunststof uit afvalwater te filteren verder worden verbeterd en kan het statiegeldsysteem worden uitgebreid.
Afvalfonds Verpakkingen
In Nederland bestaat het restafval voor zo’n veertien procent uit plastic en andere kunststoffen. Kunststof zwerfafval bestaat voor 90 procent uit verpakkingen: kleine petflesjes, blikjes, wikkels. In ons land zijn bedrijven die verpakte producten op de markt brengen wettelijk verplicht om bij te dragen aan de inzameling en de recycling van die verpakkingen. Daarvoor is het Afvalfonds Verpakkingen in het leven geroepen. Dat fonds reageerde onmiddellijk sceptisch op de conclusies van het planbureau: ‘Het rapport van het CPB beoordeelt het effect van recycling ten onrechte vooral op CO2-uitstoot. Wel deelt het Afvalfonds Verpakkingen de conclusie van het CPB dat er veel winst te behalen valt in het verder professionaliseren van de recycling waardoor ingezamelde verpakkingen beter gesorteerd en gerecycled kunnen worden tot een kwalitatief hoogwaardigere grondstof voor nieuwe producten en verpakkingen.’
CO2-uitstoot
Het effect van het recyclen van plastic op de reductie van de CO2-uitstoot is volgens de onderzoekers hooguit 0,15 procent van de totale uitstoot in Nederland. Maar wat ook mee moet wegen is dat de productie van nieuw plastic uit olie heel veel energie kost – veel meer dan wanneer ‘goed’ gerecycled plastic wordt gebruikt. Bovendien is het rendement van een vuilverbrandingsinstallatie minder dan die van een goede elektriciteitscentrale.
