Het college heeft het stedenbouwkundige plan voor de Verkadebuurt vastgesteld, waarmee er als de raad akkoord gaat daadwerkelijk getekend kan gaan worden. De nieuwe woonwijk naast de nog volop in bedrijf zijnde Verkadefabriek wordt gebouwd in een typisch Zaanse situatie. Aan de oostkant van de buurt loopt de geur-en geluidscontour van Verkade, waardoor er voorzieningen getroffen dienen te worden in de vorm van dove gevels en extra woningventilatie. De afstand van nieuwe bebouwing tot de erfgrens van Verkade is 35 meter. De eventuele milieucontouren van het bedrijf Goglio, aan de zuidkant van de Verkadebuurt, worden momenteel onderzocht.
Om het vrachtverkeer van de smalle Westzijde te halen komt er een nieuwe ontsluiting voor Verkade aan de Provincialeweg. Deze dient ook als hoofdontsluiting van de nieuwe woonbuurt en is onderdeel van de hoofdfietsroutestructuur. Aan de noord-westkant is een fietstunnel naar Westerwatering die blijft behouden, maar de route vanaf de tunnel wordt aangepast. In de noord-oosthoek van de buurt is een nieuwe fiets-en voetgangersbrug naar de overkant gerealiseerd. De voormalige directeursvilla aan de Provincialeweg, Villa Westerweide wordt behouden met een ruime tuin eromheen. Dit zorgt voor een groene hoofdentree naar de nieuwe woonwijk, samen met het plantsoen in het verlengde van de hoofdentree waar vroeger de directeur naar zijn fabriek kon lopen. De grond is op verschillende plekken zwaar vervuild. Daarom wordt er nieuwe grond bovenop gelegd voor een veilige woonomgeving.
De te ontwikkelen locatie met 470 huizen ligt in een op zichzelf staande hoek van het centrum van Zaandam: tussen de Provincialeweg en de Verkadefabriek, met aan weerszijden de brede watergangen van de Papenpadsloot en De Vaart. De prachtige gevels van de monumentale Verkadefabriek worden straks een onderdeel van het beeld langs de oevers van de Verkadebuurt en zijn ook uitgangspunt voor de beeldkwaliteit voor de architectuur van de nieuwe woonwijk. De randen van de nieuwe woonbuurt zijn een ontmoeting met een karakteristiek Zaans beeld: kleinschalige, individuele woningen met hun achtertuin aan het water, statige jaren 30-woningen aan de Provincialeweg en daar tussenin Goglio, een bedrijf dat verpakkingsmateriaal drukt. Vanwege de op zichzelf staande locatie en de relatie met de naastliggende Verkadefabriek is de doelstelling voor de nieuw te bouwen woonbuurt niet zo zeer om aan te sluitinen op de omgeving en de bestaande bouw maar om een uniek ensemble en woonmilieu toe te voegen aan de stad. Een bijzondere buurt met een geheel eigen karakter.
Lawaai
Aan de westkant van het plangebied grenzend aan de Provincialeweg is het lawaaiig door weg- en railverkeerslawaai. Aan de oostkant is het lawaaiig vanwege Verkade. Door de gekozen stedenbouwkundige opzet wordt de best mogelijke akoestische situatie bereikt. De bebouwing aan de Provincialeweg bestaat uit gesloten bouwblokken waarmee een geluidluwe binnentuin wordt gecreëerd en de bewoners een geluidluwe kant aan hun woning krijgen. Voor de bebouwing aan de Provincialeweg is geen dovegevel vereist. Aan de oostkant van de Verkadebuurt is direct tegenover Verkade een langwerpig woongebouw geprojecteerd. Dit gebouw is aan de kant van Verkade doof uitgevoerd of voorzien van een vliesgevel. Dit gebouw schermt het geluid van Verkade af en veroorzaakt een geluidluw achterland.
De uitdaging ligt bij de ontwikkelaar en architect om een gevel te ontwerpen waarmee het binnenklimaat voldoet aan de normen en tegelijkertijd een situatie op de begane grond wordt gecreëerd die een interactieve relatie met de kade langs het water aangaat. Bijvoorbeeld door een voorzone langs de gevel te creëren waar de bewoners een stoel en planten kunnen neerzetten. Na jaren van onderzoek en onderhandelen is er overeenstemming bereikt over een pakket milieumaatregelen waarmee er een goed woon- en leefklimaat bereikt wordt in de nieuwe Verkadebuurt en waarmee de bedrijfsvoering van Verkade wordt zekergesteld. Deze overeenkomst is vorig jaar mei door de gemeenteraad vastgesteld.
Dove gevel
De belangrijkste punten uit deze overeenkomst zijn dat Verkade niet meer dan 55, 45 en 40 dB(A) veroorzaakt op de eerstelijnsbebouwing tegenover het bedrijf in respectievelijk de dag-, avond- en nachtperiode en dat het gebouw direct tegenover Verkade op een afstand van 35 meter van het terrein gebouwd wordt en dat de hele gevel van dit langwerpige gebouw als ‘dove’ gevel wordt uitgevoerd of wordt voorzien van een geluidsscherm (een vliesgevel). Daarbij neemt Verkade op haar eigen terrein ook een aantal maatregelen om de uitstoot van geluid terug te dringen. Onderdeel van de overeenkomst is ook dat het vracht- en bezoekersverkeer van en naar Verkade direct ontsloten wordt op de Provincialeweg. Door die nieuwe ontsluiting zal de hinder van zware vrachtwagens op de Westzijde afnemen.
De gebouwen van de nieuwe woonbuurt moeten een ‘kleinstedelijke en industriële expressie’ krijgen, uitgevoerd worden in baksteen in hoogtes tussen de twee en zes lagen krijgen. Ze krijgen platte daken, sheddaken en meer traditionele dakvormen, zoals dat ook werd gebruikt bij het negentiende eeuwse industriële complex: de fabrieksgebouwen, de loodsen, het hoofdkantoor en de directeurswoning. De interactie wordt ondersteund door verspringende rooilijnen, geprononceerde entree’s aan de straat, door functies als keuken of woonkamer/werkkamer aan de straat oriënteren en door gelaagde gevels te maken met zorgvuldige detaillering en duurzame materialen die met de jaren alleen maar mooier worden. Een hoge plint van vier meter maakt toekomstige invullingen (anders dan wonen) mogelijk. Tegelijkertijd biedt de hoge plint mogelijkheden voor het optillen van het woonprogramma ten opzichte van de straat, waardoor de privacy van de bewoners verbeterd wordt.
Geschiedenis
Verkade en Zaandam zijn nauw verbonden. Het van oorsprong Zaanse bedrijf dat beschuit, chocolade en koek vervaardigt is belangrijk geweest in de ontwikkeling van de voedingsindustrie van de Zaanstreek. Het fabriekscomplex liep op het hoogtepunt vanaf de oude chocoladefabriek (1885) aan de Zaan, over de Westzijde (beschuitfabriek 1927) langs de zuidkant van de Papenpadsloot (uitbreiding beschuitfabriek 1931 met markante watertoren) naar de Provincialeweg, waar in 1939 de villa van de directeur werd gebouwd. Deze villa is nu een – gekraakt – gemeentelijk monument en wordt behouden in het nieuwe plan voor de Verkadebuurt.
De verschillende gebouwen van het Verkadecomplex laten zowel de historische als de functionele ontwikkeling van het bedrijf zien. Het oudste deel van de fabriek, de voormalige stoom brood- en beschuitfabriek De Ruyter (1886) heeft een voorgevel in de stijl van de neorenaissance. De twee beschuitfabrieken zijn gebouwd naar een ontwerp van P. Molenaar in een aan de Amsterdamse School verwante, zakelijk-expressionistische bouwtrant. De langgerekte vorm van het complex en de fabriek, ingeklemd tussen het Hollandse Pad en de Reigerstraat, vloeit voort uit en herinnert aan de typisch Zaanse haaks op de rivier gerichte padenstructuur. Het fabriekscomplex van Verkade heeft drie Rijksmonumenten en is ook als bijzonder ruimtelijke ensemble in de stad zeer waardevol.
In 1990 werd Verkade overgenomen door United Biscuits, waarmee een einde kwam aan het familiebedrijf en de binding met Zaandam. Het oudste deel van het Verkadecomplex (de chocoladefabriek) werd in 2003 afgestoten. Het is nu een monumentaal onderkomen van allerlei bedrijven en horeca, met onder andere de Verskade – een versmarkt waarbij alles draait om eten, drinken, proeven en beleven.
Op 9 oktober is tussen 18:00 en 20:30 uur een inloopavond over de plannen in de Bullekerk aan de Westzijde 75 in Zaandam.
